نقد سیاست تأسیس بانک جدید

بانک‌های غرق در بدهی، دولت در فکر ساخت بانک جدید!
بانک‌ها با زیان انباشته، بدهی‌های کلان و تسهیلات معوق دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اما دولت انگار نه انگار!
دولت شرایط تأسیس بانک را اعلام می‌کند، در حالی که بخش بزرگی از بانک‌های فعلی زیان‌ده‌اند، ورشکسته‌اند یا با فهرست بلند بالایی از ابربدهکاران بانکی روبرو می‌شوند! بانک مرکزی پس از سال‌ها هنوز توانایی مناسبی برای نظارت بر بانک‌ها نشان نمی‌دهد و هنوز تکلیف ورشکستگان بزرگی مثل بانک آینده را روشن نکرده است.

ترازنامه‌های بحرانی

🔻 وقتی ترازنامه‌ها بوی سوختگی می‌دهند
بانک مرکزی گزارش شهریور ۱۴۰۴ خود را منتشر می‌کند و فهرست ابربدهکاران بانکی ۲۵ بانک کشور را فاش می‌کند. داده‌ها نشان می‌دهند حجم تسهیلات غیرجاری و مشکوک‌الوصول شبکه بانکی از مرز ۱٬۳۰۰ همت می‌گذرد — رقمی معادل تقریباً ۱۰ درصد کل نقدینگی کشور. تنها در بانک آینده، بیش از ۵۶ همت از تسهیلات کلان صرف پروژه‌هایی مثل ایران‌مال شده که بازپرداخت نمی‌شوند. آیا عقل اقتصادی حکم می‌کند به جای اصلاح، نهاد تازه‌ای به این سازه فرسوده اضافه کنیم?

زیان انباشته و نقدینگی

🔻 زیان انباشته، از کجا تا کجا?
صورت‌های مالی بانک‌ها تا نیمه ۱۴۰۴ تصویر نگران‌کننده‌ای از سلامت مالی سیستم بانکی ترسیم می‌کنند؛ سرمایه شبکه بانکی تا پایان ۱۴۰۴ حدود ۱٬۱۷۰ همت برآورد می‌شود، اما بخش بزرگی از آن «سرمایه موهوم» است. زیان‌های انباشته، دارایی‌های موهوم و تسهیلات غیرقابل وصول این سرمایه را پوشش می‌دهند.
🔻 نقدینگی می‌تازد، نظارت می‌خوابد
از خرداد ۱۴۰۳ تا خرداد ۱۴۰۴، حجم نقدینگی کشور از ۸٬۳۵۴ همت به ۱۱٬۰۵۹ همت می‌رسد؛ رشدی معادل ۳۲.۴ درصد. بانک‌ها این رشد را با خلق پول رقم می‌زنند، نه رشد تولید. بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به ۷۳۱ همت افزایش می‌یابد — یعنی بانک‌ها برای جبران کسری‌ها به منابع پرقدرت دست‌اندازی می‌کنند. بانک‌ها با تسهیلات بی‌پشتوانه زیان‌های خود را جبران می‌کنند و نتیجه‌اش تورم بالا و سقوط قدرت خرید مردم است.

لزوم اصلاح ساختار

🔻 اصلاح ساختار، نه تکثیر خطا
مصوبه اخیر دولت برای تأسیس بانک‌های غیردولتی با سرمایه‌های جدید (۹۰ همت برای بانک جامع، ۵۰ همت برای بانک تجاری و…) درمان نیست، بلکه ادامه بیماری مزمن نظام بانکی ایران است: گسترش بدون اصلاح. پیش از صدور مجوز برای بانک تازه، باید تکلیف ده‌ها بانک و مؤسسه‌ای که با سرمایه مردم زمین‌گیر شده‌اند را روشن کنیم. اصلاح از اینجا آغاز می‌شود:
ادغام یا انحلال بانک‌های زیان‌ده با تضمین حقوق سپرده‌گذاران.
بازنگری در نظارت بانک مرکزی و الزام به افشای کامل اطلاعات.
اصلاح نظام تسهیلات کلان و منع وام‌دهی به اشخاص مرتبط.
افزایش شفافیت در انتشار صورت‌های مالی و گزارش تسهیلات معوق.
تبدیل بانک‌ها از نهادهای دلال نقدینگی به حامیان تولید.

جمع‌بندی انتقادی

🔻 جمع‌بندی
بخش بزرگی از بانک‌های کشور با زیان‌های چندصدهزار میلیاردی، معوقات غیرقابل وصول و ناترازی ساختاری روبرو می‌شوند، اما اعلام تأسیس بانک جدید سیاست توسعه‌ای نیست، بلکه اشتباهی تکراری است. دولت باید بداند ساختن بانک تازه اعتماد مردم به نظام بانکی را بازسازی نمی‌کند — فقط یادآوری می‌کند که حتی از دل خاکستر، مؤسسه‌ای برای خلق نقدینگی بدون پشتوانه بیرون می‌کشد.