حذف نیروی کار خارجی؛ تهدیدی برای تولید یا فرصتی برای اشتغال ایرانیان؟

حذف نیروی کار خارجی؛ تهدیدی برای تولید یا فرصتی برای اشتغال ایرانیان؟

با افزایش ورود نیروی کار خارجی به بازارهای کار ایران، به‌ویژه در بخش‌های ساختمانی، خدماتی و کشاورزی، پرسش اساسی این است که آیا این پدیده تهدیدی برای امنیت شغلی کارگران ایرانی به شمار می‌رود یا می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای توسعه اقتصادی و جبران کمبود نیروی انسانی دیده شود؟

دیدگاه‌های متفاوت درباره حذف نیروی کار خارجی

برخی کارشناسان اقتصادی، نیروی کار مهاجر را عاملی مثبت می‌دانند که می‌تواند در شرایط کمبود نیرو، به بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید کمک کند. علی سهرابی، استاد اقتصاد دانشگاه تهران می‌گوید:

«ورود نیروی کار خارجی در صنایع با کمبود نیرو می‌تواند بهره‌وری را افزایش دهد، اما در نبود سیاست‌گذاری مناسب، ممکن است به رقابت ناسالم با نیروی بومی منجر شود و دستمزدها را کاهش دهد.»

در مقابل، فعالان صنفی کارگری هشدار می‌دهند که برخی کارفرمایان برای کاهش هزینه‌ها، به استخدام نیروی کار خارجی با دستمزد کمتر روی می‌آورند که این موضوع می‌تواند نرخ بیکاری را به‌ویژه در بین جوانان و اقشار کم‌درآمد افزایش دهد.

آمار و وضعیت فعلی اشتغال خارجی‌ها در ایران

طبق اعلام علی باقری، مدیرکل اشتغال اتباع خارجی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، کمتر از ۵ درصد اشتغال کشور در اختیار اتباع خارجی است. با این حال، وی تأکید می‌کند که در برخی مشاغل خاص و سخت، نیروی کار داخلی کمتر حاضر به فعالیت است.

از سوی دیگر، سید مالک حسینی، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر کار، می‌گوید که حذف کامل نیروی کار خارجی واقع‌بینانه نیست و به تولید آسیب می‌زند. او با اشاره به وجود ۵۰۰ هزار فرصت شغلی ثبت‌شده و کمبود ۲۰۰ هزار نیروی کار در تهران، بر اهمیت سیاست‌های تشویقی برای جذب نیروهای داخلی تأکید دارد.

چالش‌ها و راهکارها برای مدیریت حضور نیروی کار خارجی

کارشناسان بر این باورند که پاسخ به این سؤال که آیا نیروی کار خارجی تهدید است یا فرصت؟ به نحوه سیاست‌گذاری و اجرای دقیق قوانین وابسته است. در کشورهای توسعه‌یافته، با آموزش و ساماندهی مناسب، مهاجران به نیروی مولد تبدیل شده‌اند. ایران نیز می‌تواند با:

• ایجاد بسته‌های تشویقی برای نیروی داخلی (مانند مسکن و مزایای غیرمالی)

• سرمایه‌گذاری در مهارت‌آموزی و آموزش‌های فنی

• نظارت سخت‌گیرانه بر استخدام غیرقانونی

• تمرکززدایی از تهران و توسعه فرصت‌های شغلی در مناطق محروم

گامی مؤثر در جهت استفاده هدفمند از نیروی کار خارجی و کاهش بیکاری داخلی بردارد.

تجربه تهران و نیاز به تمرکززدایی

تهران با جمعیت بالای جویای کار، در حال حاضر با چالش‌هایی چون کمبود زیرساخت، اشتغال غیررسمی، بیکاری و نبود ایمنی در کارگاه‌ها مواجه است. معاون وزیر کار پیشنهاد داده است با تمرکززدایی، توسعه مناطق کمتر برخوردار، و انتقال فعالیت‌های تولیدی به استان‌ها، بار جمعیتی پایتخت کاهش یابد.

در نهایت، حذف نیروی کار خارجی نه تنها به‌طور کامل امکان‌پذیر نیست، بلکه در صورت اجرا بدون برنامه‌ریزی، می‌تواند به کاهش بهره‌وری و آسیب به بخش‌های کلیدی تولید منجر شود. با این حال، اگر به جای حذف، سیاستی هوشمندانه برای «جایگزینی تدریجی» نیروی کار داخلی و استفاده بهینه از نیروی کار خارجی اتخاذ شود، این پدیده می‌تواند به ابزاری برای توسعه اشتغال، ارتقاء مهارت‌ها و رونق اقتصاد ملی تبدیل شود.