بحران آب تهران: لزوم کاهش ۲۲ درصدی مصرف و چالش حق‌آبه هیرمند

روزنامه رمز اقتصاد، ۱۵ مرداد ۱۴۰۴ – عیسی بزرگ‌زاده، سخنگوی صنعت آب، اعلام کرد که مصرف آب در تهران باید تا پایان دولت یا برنامه هفتم توسعه، ۲۲ درصد کاهش یابد. این هشدار در کنار تدوین بسته‌ای برای مدیریت منابع آب در ۳۱ استان، نشان‌دهنده عمق بحران آب در کشور است.

بسته مدیریت منابع آب برای استان‌ها

بزرگ‌زاده در نشست خبری فدراسیون صنعت آب ایران اظهار کرد که بسته‌ای جامع برای مدیریت منابع آب در ۳۱ استان تدوین شده است. این بسته میزان برداشت آب سطحی، زیرزمینی، نامتعارف، پساب، و دریا را برای هر استان مشخص کرده و سقف برداشت بخش‌های مختلف را تعیین کرده است. برای تهران، کاهش ۴۵ درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی الزامی است. او تأکید کرد که بدون اصلاح الگوی توسعه، حل مشکلات آب ممکن نیست و این موضوع نیازمند عزم ملی است.

راهکارهای عبور از بحران آب

بزرگ‌زاده با اشاره به نبود ابزارهای اجرایی در گذشته، گفت: «مشکل آب یک مسئله ملی است و نیاز به راهکارهای ملی دارد.» او افزود که ظرفیت‌های موجود در تهران و البرز، با مدیریت صحیح مصرف، می‌تواند از بحران‌های آبی جلوگیری کند. به گفته وی، مدیریت مصرف مانند بودجه‌بندی خانوادگی است؛ منابع محدود باید با برنامه‌ریزی دقیق هزینه شوند تا از کمبود جلوگیری شود. جلساتی با حضور رئیس‌جمهور برای بررسی این ظرفیت‌ها برگزار شده و تصمیمات لازم اتخاذ شده است.

وضعیت بحرانی دشت‌ها و کشاورزی

سخنگوی صنعت آب هشدار داد که ۷۰ درصد دشت‌های کشور در وضعیت ممنوعه یا ممنوعه بحرانی قرار دارند. او راهکار کاهش فرونشست را کاهش برداشت از منابع زیرزمینی، کاهش سطح کشت، و ایجاد معیشت‌های جایگزین دانست. بزرگ‌زاده گفت: «مصرف فعلی آب تهران ۴۲ هزار لیتر در ثانیه است. با جابه‌جایی آب کشاورزی به شرب، می‌توان ۵ تا ۷ هزار لیتر در ثانیه جبران کرد.» تاکنون ۱۴۰ چاه کشاورزی برای تأمین آب شرب وارد مدار شده و مذاکراتی برای واگذاری ۵۰ چاه شهرداری با کیفیت مناسب به وزارت نیرو در جریان است.

چالش حق‌آبه هیرمند

بزرگ‌زاده درباره حق‌آبه هیرمند اظهار کرد: «بر اساس معاهده ۱۳۵۱، سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب آب باید به ایران تحویل شود، اما در سال آبی جاری تنها ۱۱۹ میلیون مترمکعب دریافت شده است.» این کمبود، چالش‌های مدیریت آب در مناطق شرقی کشور را تشدید کرده است.

هدررفت آب و آب بدون درآمد

وی توضیح داد که «آب بدون درآمد» شامل آب برداشت‌شده بدون مجوز (آب دزدی) و آب معاف از هزینه (مانند مراکز فرهنگی) است. هدررفت فیزیکی آب در کشور به‌طور متوسط ۱۵ درصد و در تهران ۱۰.۲ درصد است، اما در مناطق قدیمی‌تر تهران این میزان بالاتر است. شبکه لوله‌کشی ۲۳ هزار کیلومتری تهران و ۵۰۰ هزار کیلومتری کشور، امکان تعویض کامل لوله‌ها را محدود کرده است. راهکارهای عملی مانند استفاده از امواج التراسونیک، هوش مصنوعی، و سنسورها برای شناسایی نشت‌ها در حال اجراست.

ضایعات کشاورزی و امنیت غذایی

بزرگ‌زاده افزود که تولید اضافی ۵۰ درصدی سبزیجات و ۲۵ درصدی میوه، همراه با ضایعات ۳۰ درصدی از مزرعه تا سفره، میلیاردها مترمکعب آب را هدر می‌دهد. این ضایعات نشان‌دهنده مشکلات جدی در مدیریت منابع آب کشاورزی است. کارشناسان معتقدند که تمرکز بر راهکارهای اصولی، به‌جای روش‌های کوتاه‌مدت، برای پایداری منابع آب ضروری است.

ضرورت گفت‌وگوی شفاف

بزرگ‌زاده بر اهمیت گفت‌وگوی شفاف بین بخش‌های مختلف حکمرانی تأکید کرد و گفت: «این گفت‌وگوها نشانه عقلانیت در مدیریت است و باید از آن برای اصلاحات اساسی در مصرف آب استفاده کرد.» او افزود که با استفاده از ظرفیت‌های موجود و بدون نیاز به راهکارهای رادیکال، می‌توان کشور را به سمت پایداری منابع آب هدایت کرد.